نگاهی به روابط سومالی- ترکیه - وبلاگ مهدی

به گزارش وبلاگ مهدی، خبرنگاران، گروه بین الملل - سمیه خمارباقی: سومالی یا جمهوری فدرال سومالی یک کشور ساحلی است که در منطقه شاخ آفریقا در شرق آفریقا واقع شده و پایتخت آن موگادیشو است. این کشور، قبلاً با نام جمهوری دموکراتیک سومالی شناخته می شد و 98٪ مردم این کشور نیز مسلمان هستند.

کشور سومالی 30 سال است با مسائل عدیده ای همچون جنگ داخلی، تروریسم و قحطی و خشکسالی دست و پنجه نرم می نماید، این کشور طی سالهای اخیر با حمایت ترکیه به تدریج در زمینه های تحصیلی، بهداشتی و نظامی وارد جهت پیشرفت و توسعه شده است.

نهادهای رسمی، مدنی و همچنین شرکت های خصوصی متعلق به ترکیه علی رغم ناامنی ها در سومالی در نقاط مختلف این کشور به فعالیت خود ادامه داده و در توسعه این کشور در 10 سال اخیر نقش مثبتی داشته اند. حمایت ترکیه از سومالی در سال 2011 موقعی که این کشور با یک قحطسالی سخت روبرو شده بود، انظار جامعه دنیای را معطوف به این کشور کرد.

همچنین حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در سومالی در دورانی که مسائل امنیتی در این کشور به اوج رسیده بود، و فراخوان جامعه دنیای برای یاری رسانی، مورد استقبال کشورهای زیادی نهاده شد.

فعالیت های اجتماعی، خدماتی و مالی ترکیه در سومالی

خطوط هوایی ترکیه نقش پررنگی در سومالی ایفا می نماید به طوری که ترکیش ایرلاینز دروازه سومالی به سمت کشورهای دنیا است. خطوط هوایی ترکیه در سال 2012 نخستین پرواز رفت و برگشت خود به سومالی را شروع کرد. این در حالی بود که خطوط هوایی کشورهای آفریقایی نیز از این اقدام خودداری می کردند. ترکیش ایرلانیز که سال ها به عنوان تنها خطوط هوایی متصل نماینده سومالی به نقاط مختلف دنیا در این کشور بود، در روزهای سخت همیشه در کنار مردم سومالی نهاده شد.

احداث بیمارستان های مدرن و مجهز

ترکیه همچنین در این کشور که به دلیل شرایط بد مالی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی نیز صورت نمی گیرد یک بیمارستان مدرن و مجهز ساخت. در جریان سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سال 2015 بیمارستان تحقیقاتی و آموزشی رجب طیب اردوغان با 200 تخت خواب افتتاح شد. امکانات این بیمارستان به حدی است که به بیمارانی از کشورهای کنیا، جیبوتی و دیگر مناطق اطراف نیز خدمات ارائه می دهد.

موگادیشو مرکز فعالیت های حمایتی ترکیه در خارج از کشور

مجتمع سفارت ترکیه در موگادیشو با پیست بالگرد، مسجد، زمین تنیس، فوتبال و پمپ بنزین به فعالیت های خود در راستای برقراری صلح و امنیت در منطقه بدون وقفه ادامه می دهد. این مرکز به حل اختلافات میان دولت مرکزی و ایالت های اطراف نیز یاری می نماید.

افتتاح بزرگترین پایگاه نظامی ترکیه در خارج

ارتش ترکیه بزرگترین پایگاه نظامی خود در خارج را در موگادیشو پایتخت سومالی احداث نموده است. احداث این پایگاه در 10 کیلومتری جنوب موگادیشو 50 میلیون دلار برای ارتش ترکیه هزینه در برداشته است و مساحت آن حدود 4 کیلومتر مربع بوده و مشرف به اقیانوس هند است.

بر اساس توافقنامه ای که در 25 ژانویه 2015 میان ترکیه و سومالی به امضا رسید، این پایگاه برای آموزش نیروهای سومالیایی احداث شده است، هدف از این آموزش ها بازسازی و حمایت از ارتش سومالی و بهبود زیرساخت ها و بخش لجستیک آن و یاری به امر مبارزه با تروریسم و برقراری صلح و ثبات در این کشور عنوان شده است.

پایگاه نظامی ترکیه که مشرف به اقیانوس هند است، شامل مراکز آموزش نظامی همانند آموزشگاه جنگی، مرکز آموزش افسران و دیگر تأسیسات از جمله سالن سینما، کتابخانه، مرکز زبان، سال کنفرانس، فضای سبز و پارک، مسجد و درمانگاه و زمین بازی فوتبال و رستوران ترکی است.

در این مراکز به سربازان سومالیایی استفاده از اسلحه، بمب های دست ساز و انواع مین ها، اصول اساسی دریانوردی، شیوه های هدف گیری با اسلحه سنگین، اتوماتیک و تاکتیک های تیراندازی و نرمش های نظامی آموزش داده می گردد.

آنچه جالب توجه است این است که سربازان سومالیایی در دانشکده نظامی با زبان ترکی استانبولی آشنا شده و این زبان را فرا می گیرند و علاوه بر آن در مراسم صبحگاهی علاوه بر سرود ملی سومالی، سرود ملی ترکیه اجرا و مارش نظامی این کشور نواخته می گردد.

اما چرا سومالی با وجود ناآرامی های خود برای ترکیه دارای اهمیت است و مقامات آنکارا برای این کشور صندلی ویژه ای در آفریقا قائل هستند؟

اهمیت ژئوپلیتیک، سیاسی و مالی سومالی

سومالی به دلیل برخورداری از مرزهای طولانی با خلیج عدن و اقیانوس هند و نقشی که می تواند در ارتباط کشورهای خارجی برای ارتباط با بخش شرقی آفریقا ایفا نماید، در سیاست های کلان توسعه مالی و سیاسی ترکیه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اهمیت سومالی در سیاست خارجی ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور و همچنین بازار مصرفی است که می تواند بر توان مالی و سیاسی آنکارا در منطقه خاورمیانه از یک سو و قاره آفریقا از سویی دیگر بیفزاید.

سومالی در قسمت شاخ آفریقا و در شرقی ترین بخش این قاره نهاده شده است. این کشور به دلیل داشتن مرزهای ساحلی با خلیج عدن و اقیانوس هند و قرار داشتن تنگه راهبردی باب المندب که رابط میان خلیج عدن و دریای سرخ است، در شمال مرزهایش، صندلی ویژه ای در سیاست های راهبردی کشورهای بزرگ دارد. موقعیت استراتژیک سومالی پس از افتتاح کانال سوئز که دریای مدیترانه را به وسیله دریای سرخ و تنگه عدن به اقیانوس هند متصل می ساخت، ارتقا یافت.

براین اساس سومالی با 3330 کیلومتر خط ساحلی، طولانی ترین خط ساحلی را در قاره آفریقا دارا است. لذا کشورهایی که خواستار حضور در خلیج عدن هستند به اهمیت سومالی به خوبی واقف هستند. به همین دلیل ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 در این کشور، به دنبال تقویت مناسبات خود با سومالی بوده است.

با روی کار آمدن مسعود ایلماز در سال 1998 و در پیش دریافت سیاست های درهای باز به سوی آفریقا، بحث گسترش مراودات با این قاره پس از گذشت بیش از نیم قرن در دستور کار سیاستمداران نهاده شد. پیروزی حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در انتخابات 2002 توجه به آفریقا را در سیاست های کلان ترکیه جدی تر کرد.

به همین دلیل سومالی به دلیل موقعیت سوق الجیشی اش در میان کشورهای شرقی قاره سیاه مورد توجه ویژه آنکارا نهاده شد. سومالی علاوه بر برخورداری از جغرافیای منحصر به فرد در نقشه سیاسی دنیا، گذرگاه ورود به بازار 100 میلیونی اتیوپی به شمار می رود که این مساله با توجه به رویکرد اقتصاد محور حزب عدالت و توسعه قابل تأمل بود. از این رو رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت ترکیه، در سال 2011 اولین مقام غیر آفریقایی لقب گرفت که در دو دهه اخیر به این کشور سفر کرد. او در این سفر وعده یاری 150 میلیون دلاری برای بهبود شرایط غذایی مردم سومالی داد که بسیار مورد توجه مقامات موگادیشو نهاده شد.

در کنار مزایای سیاسی، بعد مالی نیز برای آنکارا اهمیت دارد. ترکیه با بیش از 750 میلیارد دلار فراوری ناخالص داخلی کوشش دارد حوزه های صادرات کالاهای خود را توسعه دهد. در این رابطه کشورهای آفریقایی بهترین بازار برای ترکیه به شمار می فرایند. همچنین بخش خصوصی ترکیه درصدد حضور در آفریقا برای سرمایه گذاری و استفاده از منابع مواد خام آن است.

در این راستا سومالی به دلیل داشتن مرزهای آبی و قرار دریافت در جهت ورود به بخش داخلی افریقای شرقی مورد توجه فعالان مالی ترکیه است. حضور نظامیان ترکیه در سومالی و یاری به تقویت توان ارتش این کشور می تواند تأمین نماینده امنیت توسعه امکانات حمل و نقل ریلی و جاده ای و همچنین سرمایه گذاری برای بخش خصوصی باشد.

از سویی دیگر صنایع نظامی ترکیه به سومالی و کشورهای اطراف آن به عنوان بازار سلاح ها و تجهیزات نظامی می نگرند. صادرات دفاعی این کشور در حال حاضر بیش از یک میلیارد و 70 میلیون دلار است. تقویت حوزه صادرات فراوریات میلیتاریستی علاوه بر آنکه پیوندهای نظامی-امنیتی آنکارا را با کشورهای آفریقا تقویت می نماید فرصتی برای جلوگیری از تأثیر تنش های سیاسی ترکیه بر اقتصاد و بازار کار این کشور خواهد بود.

افزون بر مزایای مالی و نظامی ورود ترکیه به سومالی، استقرار سربازان ترک در پایتخت این کشور استراتژیک، امکان افزایش مانور آنکارا را در تحولات خاورمیانه و جنوب شرق آفریقا را فراهم می نماید. یگان دریایی نیروهای مسلح ترکیه اولین بار در سال 2009 در خلیج عدن حضور یافتند. این اقدام در راستای قطعنامه شورای امنیت و برای مبارزه با دزدان دریایی صورت گرفت. قدرت نمایی نظامی ترکیه با برخورداری از پایگاه نظامی شرایطی برای رهبران آنکارا ایجاد می نماید تا در تحولات خلیج عدن و دریای سرخ ایفای نقش نمایند.