کتاب های شهید صدر در دنیا شناخته شده است، قدردان میراث غنی خودمان نیستیم - وبلاگ مهدی

به گزارش وبلاگ مهدی ، کتاب نا روایتی نه چندان بلند، اما واقع نما، مستند و پر از جزئیات درباره زندگی شهید صدر است که با دوری از زیاده پردازی و اغراق، در شانزده بخش به توضیح زندگی او پرداخته است. نا در عربی به معنای ما است؛ نا یادآور سه گانه شهید صدر است(فلسفتنا، اقتصادنا و مجتمعنا) که بیشتر، او را به آنها می شناسند. مریم برادران ساعت ها و روزها، خوانده، دیده و شنیده و سپس با قلمی روان و صمیمی به روایت خوانده ها و دیده ها و شنیده هایش از زندگی مردی پرداخته که او را تنها با نام دو کتابش فلسفتنا و اقتصادنا می شناخته است. نویسنده طی نوشتن این کتاب با خانواده شهید صدر به ویژه همسر بزرگوار شهید در ارتباط بوده و از دقت و سخنان آنان بهره برده است. در ادامه گفت وگوی ایبنا با نویسنده این کتاب را می خوانید.

چه شد که سراغ تألیف کتاب نا رفتید و علل پرداختن به زندگینامه شهید صدر چه بوده است؟

تألیف کتاب درباره زندگینامه محمدباقر صدر از سوی پژوهشگاه صدر به اینجانب پیشنهاد شد. پس از تأمل کوتاهی در یکی دو اثر منتشر شده درباره ایشان، احساس کردم با توجه به شرایط روز موضوع مهمی است و من می توانم با این کار ارتباط برقرار کنم، سپس نگارش کتاب را آغاز کردم. از دلایل پرداختن به زندگینامه محمدباقر صدر، جذابیت ابعاد شخصیت ایشان به عنوان یک انسان است. کسی که با همه جامعیتی که در عرصه های مختلف علمی، سیاسی و اجتماعی دارد، نحوه ارتباطش با اعضای خانواده از جمله مادر و خواهر، همسر و فرزندان و سایر اقوام و همچنین شاگردان متفاوت و انگشت نماست.

محمدباقر صدر متفکر مسلمان گمنامی بین ماست. گمنام به این معنی که آثارش خوانده نمی شود یا به طور محدود، بخشی از کتاب های اصول ایشان تدریس می شود. شاید یک دلیل این باشد که آثارش به زبان عربی نوشته شده، اما بخصوص در سال های اخیر اغلب این آثار به فارسی ترجمه و در اختیار مخاطبان قرار گرفته است. از این بابت با اینکه فراوری علم دینی در جامعه ما ادعایی بلند آوازه است، ولی آثار شخص شاخصی مثل شهید صدر که زمانی کتاب اقتصادنا یا فلسفتنا را نوشت، بین ما مغفول مانده است. از این بابت امیدوارم معرفی مجدد علامه محمدباقر صدر آغاز مطالعه کتاب های او باشد.

کتاب نا چه ویژگی نسبت به کتاب های دیگر شهید صدر دارد؟

در زندگینامه هایی که نگاشته شده کمتر به شخصیت های علمی پرداخته ایم. سید محمدباقر صدر علاوه بر اینکه فرد علمی شاخصی است، عالم دینی است که به احتیاج زمانه خویش مطلع بود و علم خود را با عمل آمیخت. یعنی فقط به علم ورزی در گوشه خانه و کتابخانه یا محافل علمی نپرداخت بلکه علمش را برای خدمت به جامعه خواست. در این کتاب زندگی چنین کسی را خواهید خواند. کسی که همه عمرش را صرف خواندن و نوشتن و اقدام برای زندگی سعادتمند کرد و از محبت به دیگران دریغ نورزید، حتی کسانی که جاهلانه به او تهمت زدند.

شاید بهتر است بگویم مهمترین دلیل پرداختن به این شخصیت، ویژگی های انسانی ناب ایشان است؛ انسان عظیم منش و فروتنی که در این کتاب سعی نموده ام با شواهدی به این خصوصیات در عرصه هایی که حضور داشته بپردازم تا خواننده بتواند او را، که همواره ساده و در پایین ترین سطح زندگی مردم جامعه اش زندگی کرد اما مولد اندیشه و امیدوارم به آینده بهتر بود، تجسم کند و دوست بدارد.

مهم ترین پیغام یا پیغام های کتاب برای نسل جوان چیست؟

در اینکه شهید صدر نابغه عظیمی بود شکی نیست، اما او به نبوغ خود اکتفا نکرد و آن را بارور کرد. زیرا آنچه برای انسان می ماند دسترنج اوست. به همین دلیل یکی از مهمترین پیغام های زندگی محمدباقر صدر که در این کتاب منعکس شده، همین است که او در همه حالات به مطالعه و نوشتن اهتمام دارد، حتی وقتی ماه عسل خود را در لبنان می گذراند. یعنی او و آثارش سرمایه ای غنی است که ما باید قدردان باشیم و به آنها رجوع کنیم.

نوشتن این کتاب چه اثری در زندگی شما داشته و چقدر تحت تاثیر محتوای آن قرار گرفتید؟

حداقل اثر این کار در زندگی من، که امیدوارم ماندگار باشد و منجر به عمل شود، این است که بدانم فکر کردن از مطالعه مهمتر است و علم ورزی وقتی ثمر دارد که به سبک زندگی تبدیل شود.

در زمینه خاطره نگاری و خاطره نویسی ـ حالا چه مربوط به دوران دفاع مقدس و چه دیگر دوران های انقلاب اسلامی- به نظر می رسد که هنوز هم با وجود درخشش های قابل توجه، احتیاج به آموزش های جدی وجود دارد. راه چاره شما در این خصوص به عنوان یکی از فعالان این عرصه چیست؟

پیش از آموزش باید بحث نوشتن برای ما جدی شود و قبل از اینکه وارد عمل شویم باید این باور در ما ایجاد شود که نوشتن و ثبت خاطره ها حفظ تجربه های گرانبهایی است که می تواند دانش انباشته و میراثی برای دیگران باشد و از تصمیم های نادرست جلوگیری کند یا افقی را برای زندگی بهتر ترسیم کند. در جهان بسیاری از افراد مهم زندگینامه خودنوشت دارند بدون اینکه آموزش دیده باشند. درست است که گاهی درباره شخصیت های اثرگذار سیاسی حمایتی وجود دارد که این کار را انجام می دهد، اما مهم این است که این باور وجود دارد که باید چنین کاری انجام شود. مضاف بر اینکه ثبت خاطره ها در همه سطوح جامعه را به سوی گفت و گوی فعال می کشاند.

بنابراین بخش مهم آن ایجاد این باور است که نوشتن امر مهمی است و این خاطره ها تجربه های ارزشمندی است که باید با دیگران به اشتراک گذاشته شود و نباید در حد شخصی بماند بخصوص که می تواند تحلیل شود و به سطحی از دانش برسد. بنابراین خوب است همه آغاز به نوشتن نمایند چرا که نوشتن با فکر کردن عجین است. در اینصورت این راستا باز می شود و بعد احساس احتیاج به آموزش پیدا می شود. اما ما همواره معکوس عمل می کنیم ابتدا آموزش می دهیم بدون اینکه احساس احتیاج باشد. در اینصورت سرمایه از بین می رود و به هدف نمی رسد. به هرحال همواره آموزش خوب است اگر معطوف به هدف و با مطلعی بخشی باشد و صرفاَ به عملی فانتزی یا شغلی تقلیل پیدا نکند.

آیا این انتقاد که می گویند توجه صرف به خاطره نگاری نویسندگان ما را حرفه ای و خلاق بار نمی آورد را قبول دارید؟

خاطره نگاری لازم و واجب است اما کافی نیست. از یک منظر، خاطره مادر همه ژانرهای ادبی دیگر است. شما مگر می توانید داستان بنویسید بدون اینکه از خاطرات و تجربه های زیسته بهره ببرید؟ بهترین داستان های تاریخ بشر بر اساس خاطرات شکل گرفته اند. در واقع خاطره نویسی سطحی از دانش تجربی است و باید وجود داشته باشد تا بقیه ژانرها فراوری شوند. هرچه بخش خاطره را غنی تر کنیم، بقیه ژانرها حتی سینما را می تواند تقویت کند.

چه نکاتی را باید در تنظیم خاطرات لحاظ کرد؟

میزان مداخله نویسنده در خلق اثر به اهتمام نویسنده در اینکه چطور می خواهد در آنچه خلق می نماید مشارکت داشته باشد، بر می شود. ما درباره تنظیم خاطرات با طیفی روبرو هستیم. به عنوان مثال نویسنده ای که مانند عکاس عمل می نماید، صرفاً اطلاعات را جمع آوری و نتایج را با تدوین ساده ارائه می دهد. این کار ارزش خودش را دارد؛ محتوایی خام را فراهم نموده که می تواند مبنای کارهای بعدی باشد. اما نویسنده می تواند در عین پایبندی به واقعیت، برای جلب نظر و خلق اثری خواندنی و پوشش بیشتر مخاطبان، از تکنیک های خلاقانه بهره ببرد. کتاب نا، خاطره صرف نیست. در تنظیم این زندگینامه که کاملاً مبتنی بر خاطرات مستقیم و مستندات پژوهشی است، از ابزارها و شیوه های خلاقانه استفاده شده که می تواند به جذابیت کتاب یاری کند. در این اثر نقش من به عنوان راوی زندگی شهید صدر مانند یک باستان شناس است که پازل های یک زندگی را در قاب طراحی شده چیده است تا مخاطب با متنی یکپارچه روبرو بشود.

این روزها مشغول نوشتن کتاب جدیدی هستید؟

قبل از نوشتن زندگینامه شهید صدر، در موضوع دیگری تحقیق می کردم که نوشتن این کتاب در آن وقفه ای انداخت. در حال حاضر منتظر ویراستاری نهایی هستم و امیدوارم سال جاری یا اوایل سال بعد منتشر شود. موضوع کتاب، زندگی استادی است که علاوه بر حوزة تخصصی در حوزه عمومی و ساحت اجتماعی و فرهنگی فعالیت می نماید.