اولین تصویر از فرآیند شکل گیری قمر های فراخورشیدی - وبلاگ مهدی

به گزارش وبلاگ مهدی، دانشمندان حاضر در رصدخانه بزرگ آتاکاما شیلی اخیراً پیروز به ثبت تصویری در خارج از منظومه شمسی شدند که به نظر می رسد فرآیند شکل گیری یک قمر در خارج از منظومه شمسی را به نمایش می گذارد. در واقع این تصویر اولین نگاه بشر به فرآیند تشکیل یک قمر فراخورشیدی است که تا به امروز هیچگاه رصد نشده است.

به گزارش وبلاگ مهدی، آرایه میلی متری بزرگ آتاکاما معروف به آلما، نام یک پروژه مهم نجوم رادیویی است که در تاریخ 24 اسفند 91 در منطقه ها بیابانی آتاکاما در شیلی رسماً راه اندازی شد. بعلاوه در همین محل، رصدخانه جنوبی اروپا در حال ساخت تلسکوپی با آخرین پیشرفت ها برای آنالیز نور ساطع شده از بعضی اشیاء سرد در دنیا است. این آرایه میلی متری اکنون یک صفحه غبارآلود از مواد بالقوه قمر ساز را در اطراف یک سیاره فراخورشیدی کوچک، در فاصله 370 سال نوری از زمین مشاهده نموده است.

محققان دخیل در این دستاورد، در مجله Astrophysical Journal Letters گزارش می دهند که محیط مشتری مانند این منطقه به حدی با مواد مختلف احاطه شده که می تواند قمری تا 2.5 برابر ماه زمین را بسازد. مشاهدات این منظومه می تواند بینش نوی در خصوص چگونگی تولد سیارات و قمر ها در اطراف ستاره های جوان ارائه دهد.

آلما بعلاوه در ژوئیه 2019 دو سیاره به نام های PDS 70b و 70c را مشاهده کرد که دور ستاره PDS 70 می چرخند. برخلاف بیشتر سیاره های فراخورشیدی شناخته شده دیگر، این دو دنیا مشتری مانند هنوز در حال شکل گیری هستند و موادی از قرص گاز و غبار را که در اطراف ستاره شان می چرخد جمع آوری می نمایند. علاوه بر این، آلما در اطراف سیاره PDS 70c دیسکی از غبار را مشاهده کرد که پهنای آن به مقدار مدار زمین به دور خورشید است. با توجه به اینکه مشاهدات مربوط به ماه های فراخورشیدی که قبلا گزارش شده هنوز بحث برانگیز است، مشاهدات نو بعضی از برترین شواهد را ارائه می دهند که سیاراتی که به دور ستاره های دیگر می چرخند، نیز قمر دارند.

برخلاف PDS 70c، به نظر نمی رسد که سیاره 70b دیسک تشکیل دهنده ماه داشته باشد. این ممکن است به این علت باشد که مداری باریک تر از سیاره PDS 70c دارد که تقریباً به مقدار فاصله پلوتو از خورشید است. این امر سیاره PDS 70c را به دیسک بیرونی زباله های اطراف ستاره نزدیک تر می نماید. Jaehan Bae، اخترفیزیکدان مؤسسه علوم کارنگی در واشنگتن دی سی و یکی از نویسندگان این مطالعه می گوید: سیاره C تمام مواد لازم برای ساخت قمر خود را از دیسک بیرونی دریافت می نماید، اما در سمت دیگر سیاره B از این فرآیند بی نصیب مانده و قادر به ایجاد شرایط مناسب برای ایجاد قمر خود نیست.

نقطه کوچک در این تصویر ممکن است اولین نگاه ما به ماه های فراخورشیدی در حال شکل گیری باشد

بائه می افزاید: در گذشته های پیشتر، سیاره b می بایست مقداری مواد اولیه در دیسک خود گرد آورده باشد و می توانست قمر هایی را تشکیل داده باشد. اما برای ایجاد تصاویر نو، آلما طول موج های نور ساطع شده از دانه های غبار به مقدار شن و نه اجرام بزرگ را مشاهده کرد، بنابراین قمر های این سیاره برای ما قابل مشاهده نخواهند بود.

قمر فراخورشیدی یا قمر غیرخورشیدی، یک قمر طبیعی است که بر گرد یک سیارهٔ فراخورشیدی در بیرون از منظومهٔ خورشیدی یا ستاره های دیگر واقع شده است. البته این تعریف بر مبنای طبیعت رایج در منظومه شمسی شکل گرفته که بر اساس آن قمر ها به دور سیاره اصلی خود می چرخند، اما کشف قمر های طبیعی در اطراف کوتوله های قهوه ای، اکنون تمایز میان تعریف سیاره ها و قمر ها را مختل نموده است. امروزه بسیاری از دانشمندان باور دارند که قمر های فراخورشیدی نیز از الگویی شبیه به منظومه شمسی تبعیت می نمایند و اغلب آن ها احتمالاً به دور سیاره خود می چرخند، اما فناوری کنونی بشر تا همین اواخر هرگز پیروز به ثبت چنین قمر هایی نشده است.

دستاورد نو آرایه میلی متری بزرگ آتاکاما در شیلی که توانسته فرآیند شکل گیری یک قمر فراخورشیدی را رصد کند، می تواند پاسخی به این معمای پیچیده فراهم کند. معمایی که ما را قادر می سازد تا با نحوه شکل گیری سیارات و قمر ها در اطراف ستاره های جوان بیشتر آشنا شویم. فرآیندی که منظومه شمسی ما حدود 4.6 میلیارد سال پیش آن را تجربه نموده است. چنین بینش نوی به احتمال زیاد تصورات امروزی ما را از شکل گیری کهکشان ها نیز دگرگون خواهد نمود، با این حال هنوز هم جدل بر سر این موضوع سرانجام نیافته و حتی اثبات حقیقت این تصویر نیز همچنان سخت است.

منبع: sciencenews

ترجمه: مصطفی جرفی-وبلاگ مهدی